ยกระดับรักษาข้อเข่าเสื่อม โดยการผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียมด้วยเทคนิคระงับปวด
ศูนย์ : ศูนย์กระดูกและข้อ
บทความโดย : ศ.คลินิก เกียรติคุณ นพ. วิโรจน์ กวินวงศ์โกวิท
อาการปวดเข่าที่เรื้อรังจากการที่กระดูกอ่อนข้อเข่าเสื่อมสภาพจากภาวะข้อเข่าเสื่อม ส่งผลให้คุณใช้ชีวิตประจำวันได้อย่างยากลำบาก การผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียม (Total Knee Arthroplasty: TKA) พร้อมด้วยการระงับอาการปวดโดยการฉีดยาชาบริเวณรอบเส้นประสาทส่วนปลาย (Peripheral Nerve Block) หลังผ่าตัด คือคำตอบสำหรับภาวะข้อเข่าเสื่อมขั้นรุนแรงที่ทำให้คุณต้องทนทุกข์ทรมาน ลดอาการเจ็บปวด ฟื้นตัวได้เร็วขึ้น ทำให้ข้อเข่ากลับมาเคลื่อนไหวได้อย่างอิสระอีกครั้ง ฉะนั้นอย่าปล่อยให้ข้อเข่าเสื่อมมาพรากความสุขในชีวิตของคุณไป! ปรึกษาแพทย์เฉพาะทางวันนี้ เพื่อก้าวแรกสู่การมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นและกลับมาใช้ชีวิตได้อย่างเต็มที่อีกครั้ง
สารบัญ
สัญญาณอาการข้อเข่าเสื่อม
โรคข้อเข่าเสื่อม (Knee Osteoarthritis) อาการเริ่มจากปวดเป็นๆ หายๆ เมื่อได้พักการใช้เข่า อาการปวดก็จะทุเลา และจะปวดมากขึ้นเมื่อมีการใช้งานข้อนั้นมาก ในรายที่เป็นมากอาการปวดจะเป็นตลอดเวลา เกิดภาวะข้อฝืด มีเสียงดังในเข่า ใช้งานไม่ถนัด บางรายมีข้อติด ตามมาด้วยการเกิดข้อผิดรูป หัวเข่าเสื่อมบวมโต บางรายมีขาโก่งออกมา ปวดเข่าบ่อยๆ และปวดมากขึ้นตอนนั่งยองๆ นั่งพับเพียบ ขึ้นลงบันได หรือคุกเข่า เข่าบวม เข่าอุ่น รู้สึกร้อนบริเวณเข่า และมีปัญหาในการใช้งานข้อเข่า เช่น ลุกนั่งม้าเตี้ย ขึ้นลงบันได รวมทั้งการเดิน
ข้อบ่งชี้ในการผ่าตัดข้อเข่าเสื่อม
- มีภาวะข้อเข่าเสื่อมที่มีการสึกหรอและเสื่อมสภาพ ช่องว่างระหว่างกระดูกแคบลงมากจนเกือบชิดติดกัน หรือมีการเกิดกระดูกงอกขนาดใหญ่ ซึ่งเห็นได้ชัดเจนจากภาพถ่ายรังสี (X-ray)
- ข้อเข่าผิดรูป เช่น เข่าโก่งออก หรือเข่าแอ่นเข้า
- ข้อเข่าหลวม ไม่มั่นคง รู้สึกโคลงเคลงขณะยืนหรือเดิน
- อาการปวด บวม ตึงข้อเข่า ข้อเข่าแข็งติด งอหรือเหยียดได้ไม่เต็มที่ ซึ่งส่งผลต่อการทำกิจกรรมต่างๆ ในชีวิตประจำวันของผู้ป่วย
- ได้รับการรักษาด้วยวิธีอื่นๆ แล้วไม่ได้ผล
ผ่าตัดข้อเข่ารักษาข้อเข่าเสื่อม ด้วยเทคนิคระงับปวด
การผ่าตัดรักษาข้อเข่าเสื่อมที่พบบ่อยและเป็นที่ยอมรับในปัจจุบันมี 2 รูปแบบหลัก ๆ คือ
- การผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียมทั้งหมด (Total Knee Arthroplasty: TKA) เป็นการผ่าตัดนำผิวข้อเข่าที่สึกหรอหรือเสียหายออกไปทั้งหมด ซึ่งผิวข้อเข่าเทียมที่เปลี่ยนนั้นทำมาจากสเตนเลสผสมจำพวกนิเกิล โคบอล ไททาเนียม ส่วนหมอนรองกระดูกเทียมทำจากวัสดุจำพวกพลาสติกชนิดพิเศษ (Polyethylene) ไม่มีปฏิกิริยาต่อร่างกาย น้ำหนักเบา และใช้งานได้คงทน เป็นที่รู้จักของแพทย์ออร์โธปิดิกส์ทั่วโลก เหมาะสำหรับผู้ป่วยที่มีภาวะข้อเข่าเสื่อมรุนแรง มีการสึกหรอของผิวข้อหลายส่วน หรือมีข้อเข่าผิดรูปมาก เป็นการรักษาที่เห็นผลไว และทำให้ผู้ป่วยกลับมาใช้ชีวิตได้เป็นปกติ โดยไม่เจ็บเข่าทรมานอีก
- การผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียมบางส่วน (Unicompartmental Knee Arthroplasty: UKA) โดยจะทำการเปลี่ยนเฉพาะส่วนของผิวข้อเข่าที่เสื่อมเสียหายเท่านั้น โดยจะเก็บผิวข้อเข่าส่วนที่ยังปกติและเอ็นข้อเข่าที่ดีเอาไว้ เหมาะกับผู้ป่วยที่มีภาวะข้อเข่าเสื่อมเฉพาะส่วนใดส่วนหนึ่งของข้อเข่าเท่านั้น มักจะเป็นช่องข้อเข่าด้านใน และยังคงมีเอ็นข้อเข่าที่แข็งแรงดี
ทั้งนี้เราเข้าใจดีว่าความกังวลเรื่องอาการปวดหลังผ่าตัดเป็นเรื่องสำคัญ โดยผู้ป่วยจะได้รับการดูแลและระงับอาการปวดหลังผ่าตัด ด้วยวิธีการฉีดยาชาบริเวณรอบเส้นประสาทส่วนปลาย (Peripheral Nerve Block) ด้วยการใช้เข็มหรือใส่สายคาเพื่อให้ยาชาที่บริเวณเส้นประสาทส่วนปลาย ซึ่งเป็นวิธีระงับปวดที่มีประสิทธิภาพสูง ปลอดภัย และช่วยลดภาวะแทรกซ้อนจากการใช้ยากลุ่มที่ไม่ใช่สเตียรอยด์ (NSAIDs) และกลุ่มโอปิออยด์ (Opioid) ได้เป็นอย่างดี ทำให้ผู้ป่วยฟื้นตัวหลังผ่าตัดได้เร็ว และลดระยะเวลาการนอนโรงพยาบาล
การเตรียมตัวก่อนผ่าตัดเปลี่ยนผิวข้อเข่าเทียม
1. ด้านร่างกาย
- รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ให้ครบทุกหมู่แต่พออิ่ม ดื่มน้ำ 6-8 แก้วต่อวัน และยังคงต้องควบคุมน้ำหนักตัวให้เหมาะสม
- บริหารกล้ามเนื้อทุกส่วนให้แข็งแรง โดยเฉพาะกล้ามเนื้อต้นขา ออกกำลังให้เหมาะสมกับสภาพร่างกาย เช่น เดิน เดินเร็ว ว่ายน้ำ
- ขี่จักรยาน รวมถึงการบริหารปอดโดยการหายใจลึกๆ ยาวๆ บ่อยๆ
- ระวังการติดเชื้อตามส่วนต่างๆ ของร่างกายที่อาจไปสู่ข้อเทียม หากมีปัญหาควรพบแพทย์รักษาก่อนผ่าตัด เช่น แผลตามร่างกาย ปวดแสบขัดเวลาปัสสาวะซึ่งอาจเกิดจากทางเดินปัสสาวะอักเสบ รวมถึงสุขภาพในช่องปาก ควรทำฟัน อุดฟัน ขูดหินปูนให้เรียบร้อยก่อนผ่าตัด
- งดสูบบุหรี่ อย่างน้อย 6 สัปดาห์ก่อนผ่าตัด
- งดยาที่มีผลต่อการแข็งตัวของเลือด เช่น ยาแอสไพริน งดก่อนผ่าตัด 7 วัน หรือตามแผนการรักษา เพื่อป้องกันภาวะเลือดออกมากขณะผ่าตัดและหลังผ่าตัด
2. ด้านจิตใจ
- ควรทำจิตใจให้ สงบ ผ่อนคลาย
- หากมีเรื่องวิตกกังวล สงสัยเกี่ยวกับโรค การรักษา การดูแลตนเอง ค่าใช้จ่าย หรืออื่นๆ ควรซักถาม ปรึกษาแพทย์หรือ พยาบาล
3. การเตรียมผู้ดูแลหลังผ่าตัด และเตรียมปรับสภาพแวดล้อมให้เหมาะสม
- ควรเตรียมผู้ดูแลเพื่อช่วยเหลือในระยะหลังผ่าตัดอย่างน้อย 2 สัปดาห์หรือตามความเหมาะสม
- ปรับสภาพแวดล้อมให้เหมาะสม เช่น ควรนอนบนเตียงที่มีความสูงเสมอเข่า ห้องนอนควรอยู่ชั้นล่าง ดูแลบ้านให้สะอาด เรียบร้อย ไม่มีของวางเกะกะ เพื่อป้องกันการสะดุดล้ม ส้วมควรเป็นชักโครก เป็นต้น
ขั้นตอนในการผ่าตัด
เป็นการผ่าตัดเปลี่ยนเฉพาะผิวของกระดูกทั้ง 3 ส่วนที่ประกอบกันเป็นข้อเข่า (กระดูกส่วนของต้นขา หน้าแข้ง และสะบ้า) โดยแพทย์จะตัดส่วนของผิวข้อที่สึกหรอหรืออักเสบออกไป ซึ่งมีความหนาประมาณ 8-10 มิลลิเมตร แต่งกระดูกให้ได้มุมรับกับผิวข้อเทียม แล้วจึงใส่ข้อเทียมด้านกระดูกต้นขา กระดูกหน้าแข้งซึ่งทั้ง 2 ส่วนนี้ทำด้วยโลหะอย่างดี โดยมีพลาสติกชนิดพิเศษซึ่งทำหน้าที่คล้ายกระดูกอ่อน คั่นอยู่ระหว่างข้อเทียมที่เป็นโลหะ ส่วนข้อเทียมที่ใส่ด้านหลังของกระดูกสะบ้าทำด้วยพลาสติกเช่นกัน และใช้ซีเมนต์พิเศษยึดระหว่างข้อเทียมกับกระดูกไว้ ดังนั้นข้อเทียมจึงมีความแข็งแรงและทนทานยาวนาน
ผลการรักษาโดยการผ่าตัดเปลี่ยนข้อเทียมมากกว่า 90% ของผู้ป่วยที่ได้รับการผ่าตัดเปลี่ยนข้อเทียมจะรู้สึกเจ็บปวดลดลง และสามารถกลับไปใช้ชีวิตประจำวันได้ใกล้เคียงกับปกติ
การปฏิบัติตัวหลังผ่าตัด
หลังการผ่าตัดข้อเข่าเสื่อม ผู้ป่วยต้องนอนโรงพยาบาลประมาณ 4-5 วัน ประมาณวันที่ 1-2 หลังทำผ่าตัดจะเริ่มหัดเดินด้วยอุปกรณ์ช่วยเดิน (Walker) ภายใต้การดูแลของแพทย์และนักกายภาพบำบัด รวมถึงการจัดบ้านให้มีความเหมาะสมและปลอดภัย และพบแพทย์ตามนัดสม่ำเสมอ เพื่อติดตามอาการและผลข้างเคียงที่อาจเกิดขึ้นได้หลังการผ่าตัด เช่น การติดเชื้อหลังการผ่าตัด ข้อเข่าหลวมหลังจากการใช้งานไประยะหนึ่ง เป็นต้น
การผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่า รักษาข้อเข่าเสื่อมเป็นการรักษาภาวะข้อเข่าเสื่อมขั้นรุนแรง ทำได้โดยการนำผิวข้อเข่าที่เสื่อมออกแล้วทดแทนด้วยผิวข้อเข่าเทียม จัดเป็นการผ่าตัดเพื่อยกระดับคุณภาพชีวิต ทำให้ผู้ป่วยหายจากอาการเจ็บปวดทรมาน สามารถกลับมาเดินได้ตามปกติ หรือใกล้เคียงปกติมากที่สุด และด้วยนวัตกรรมที่ก้าวหน้าการผ่าตัดจึงไม่น่ากลัวอีกต่อไปเพราะมีตัวช่วยในการจัดการความเจ็บปวดหลังผ่าตัด ด้วยการฉีดยาชาบริเวณรอบเส้นประสาทส่วนปลาย ซึ่งเป็นวิธีที่ปลอดภัยและมีประสิทธิภาพ ช่วยระงับความเจ็บปวด ป้องกันภาวะแทรกซ้อนต่างๆ ทำให้ผู้ป่วยฟื้นตัวหายได้เร็ว ลดการนอนโรงพยาบาล และสามารถกลับไปใช้ชีวิตประจำวันได้ปกติเหมือนเดิม
ศ.คลินิก.นพ.วิโรจน์ กวินวงศ์โกวิท
ศัลยศาสตร์ออร์โธปิดิกส์/ข้อสะโพกและข้อเข่า
ศูนย์กระดูกและข้อ
ปรึกษาทุกปัญหาสุขภาพแบบออนไลน์
ไม่เสียค่าใช้จ่าย
บทความทางการแพทย์ศูนย์กระดูกและข้อ
